Đông y gọi chứng bệnh này là hoàng đản, xuất hiện khi bị thấp ở tỳ, nhiệt ở vị, ảnh hưởng đến chức năng của gan mật. Nếu điều trị không tốt, bệnh sẽ từ nhẹ chuyển sang nặng.

Theo quy luật sinh - khắc của ngũ hành thì can khắc tỳ để đảm bảo mối tương quan sinh lý bình thường của cơ thể. Mối quan hệ đó nếu bị cản trở sẽ gây bệnh lý tại những tạng phủ có liên quan. Đảm khí không lưu thông, can khí không sơ tiết đều đặn sẽ làm toàn thân vàng, mắt vàng, nước tiểu vàng sẫm.

Hoàng đản có rất nhiều loại, có loại lây lan, có loại không lây, có loại cấp tính, có loại mạn tính (với y học hiện đại là vàng da do viêm gan virus, vàng da bệnh lý đường mật)... Tùy theo nguyên nhân gây bệnh và nhân thể mà người ta chia ra các loại hoàng đản như dương hoàng và âm hoàng; ngoài ra còn có cấp hoàng là giai đoạn cuối của bệnh (do chữa trị không tốt, chính khí quá suy), việc chữa trị rất khó khăn.

Dương hoàng

Da vàng, mắt vàng, sắc vàng tươi, sốt nhẹ, miệng khát, chán ăn, tiểu tiện vàng sẻn, sẫm màu, đầy bụng, rêu lưỡi dày, dính, nhớt. Nguyên nhân chủ yếu là thấp nhiệt thịnh có táo bón, đau bụng vùng hạ sườn phải từng cơn, nổi u cục, nếu có thêm cảm nhiễm thời khí ôn dịch thì đại tiện lỏng, phân trắng, mệt mỏi.

Với trường hợp thiên về thấp nhiệt thịnh, chữa trị bằng cách thanh nhiệt, thấp lợi, vị hỏa: Nhân trần 50 g, đại hoàng 30 g, chi tử 24 g. Đại hoàng tẩy rượu, cùng các vị trên sắc với nước 1.300 ml, lọc bỏ bã lấy 200 ml. Uống ấm, chia đều 4 lần, ngày uống 3 lần, tối uống 1 lần.

Nếu là dương hoàng thiên về cảm nhiễm thời khí ôn dịch, cần chữa trị theo nguyên tắc thông dương thanh lợi, thấp nhiệt vị hỏa: Nhân trần 36 g, quế chi 8 g, trư linh 24 g, trạch tả 20 g, phục linh 20 g, bạch truật 24 g. Quế chi cạo bỏ vỏ, cùng các vị trên sắc với nước 1.500 ml, lọc bỏ bã lấy 250 ml. Uống ấm, chia đều 5 lần, ngày uống 4 lần, tối uống 1 lần.

Âm hoàng

Da vàng, mắt vàng, vàng toàn thân, sắc vàng tối, sợ lạnh, sôi bụng, ăn kém, chân tay lạnh, đại tiện lỏng, gầy yếu, mệt mỏi. Rêu lưỡi trắng, chất lưỡi nhợt. Phương pháp điều trị: Ôn bổ tỳ kiêm ôn hóa hàn thấp.

Nhân trần 24 g, bào phụ phiến 8 g, bào khương 8 g, thảo đậu khấu 8 g, bạch truật 20 g, chỉ thực 16 g, bán hạ 20 g, trạch tả 20 g, phục linh 16 g, quất hồng bì 6 g, sinh khương 3 lát. Thảo đậu khấu đốt, chỉ thực nướng, bán hạ chế, cùng các vị trên sắc với 1.700 ml nước, lọc bỏ bã lấy 250 ml. Uống ấm, chia đều 5 lần, ngày uống 4 lần, tối uống 1 lần.

Cấp hoàng

Da vàng, toàn thân vàng, mắt vàng, bệnh phát nhanh, cấp tính hoặc tái diễn nhiều lần; sốt, nước tiểu vàng, ăn kém, mệt mỏi; nếu nặng sẽ gây sốt cao hôn mê, vật vã, nói nhảm; quá nặng gây chảy máu mũi, miệng hoặc tiêu ra máu. Phương pháp điều trị: Thanh nhiệt giải độc.

Hoàng liên 12 g, thăng ma 16 g, sơn chi 10 g, nhân trần 40 g, sắc với 1.500 ml nước, lọc bỏ bã lấy 200 ml. Tê giác 4 g mài với 20 ml nước cho tan hết, hòa với thuốc sắc quấy đều. Chia đều 4 lần uống, ngày 3 lần, tối 1 lần.

Do tính đặc thù của bệnh nên nếu điều trị không tốt, chế độ kiêng khem, ăn uống không đúng thì bệnh sẽ từ nhẹ chuyển sang nặng, từ dương hoàng dẫn đến âm hoàng do dương khí hư suy; hoặc từ dương hoàng hay âm hoàng chuyển thành cấp hoàng… Vì vậy, khi phát hiện hoàng đản, bệnh nhân cần được chữa trị và chăm sóc tốt để bệnh nhanh khỏi, ít tái phát và không tiến triển nặng thêm.

(Theo Sức Khỏe & Đời Sống