Đông y gọi đau lưng là "yêu thống", là một trong những chứng thuộc phạm vi chứng tý. Nguyên nhân là do phong hàn thấp xâm nhập vào hệ cân cơ kinh lạc gây bế tắc vận hành kinh khí gây đau; hoặc do lao động quá sức, sai tư thế mất thăng bằng hoặc tổn thương cân cơ, xương khớp như thoái hoá đốt sống, dị dạng đốt sống... gây đau; hoặc cũng có thể do công năng can thận suy giảm không nuôi dưỡng được xương khớp, cân cơ lâu ngày gây đau, co cứng cơ... Biểu hiện là một bên hoặc cả hai bên thắt lưng đau nhức hoặc đau nhói, đau âm ỉ, cũng có thể có cảm giác đau nhức, lạnh tê, có khi lan sang vùng mông, khi lao động hoặc khi thời tiết thay đổi thì đau hơn, được nghỉ ngơi thì đau giảm. Bệnh thường tái phát nhiều lần gây hạn chế hoạt động thắt lưng. Một số trường hợp cột sống vẹo về một bên, co rút cơ thắt lưng, đau lan tới chi dưới. Các phương pháp điều trị của Đông y như thuốc sắc, châm cứu, xoa bóp bấm huyệt, chườm nóng... có kết quả đối với những trường hợp mạn tính hoặc có kết hợp các yếu tố như phong, hàn, thấp. Xin giới thiệu cách xoa bóp bấm huyệt để bạn đọc tham khảo áp dụng tại nhà.

Phương pháp này có tác dụng thông kinh lạc, hết sưng, giảm đau. Nên thực hiện đều đặn mỗi ngày một lần, mỗi lần 20 phút.

Huyệt thận du.

Người bệnh nằm sấp trên giường cứng. Người chữa thực hiện các thao tác sau: - Từ đốt xương ngực số 1 đến khớp xương hông dùng phép xoa day 3 lượt: Người chữa dùng gốc bàn tay hoặc ô mô ngón tay út hơi ấn xuống da người bệnh và di động theo vòng tròn. Tay của người chữa và da người bệnh dính với nhau. Thao tác chậm, làm mạnh hay nhẹ tùy thuộc tình trạng đau của người bệnh. Làm 3 lượt.

Huyệt thừa sơn.

- Người chữa nắm hờ hai bàn tay đấm kích đốc mạch từ huyệt đại chùy đến trường cường, khi đấm vào vùng thắt lưng cần có lực mạnh thích hợp và kết hợp bảo bệnh nhân ho. - Kéo dãn cột sống thắt lưng: người bệnh hai tay nắm đầu giường. Người thao tác đứng phía dưới chân người bệnh, cầm hai cổ chân người bệnh từ từ kéo dãn xuống trong khoảng 1 phút, sau đó dùng ngón cái gãi gãi vào chỗ đau của người bệnh khoảng 1 phút. - Người chữa một tay nắm vào đùi bên chân đau của người bệnh nâng lên cao về sau, dùng gốc bàn tay kia day lăn ở điểm ấn đau và quanh chỗ đau khoảng 3 phút.

Nắm véo hai bên cột sống thắt lưng.

 - Nắm véo cơ hai bên cột sống thắt lưng, véo huyệt a thị khoảng 2 phút: người chữa dùng ngón cái và bốn ngón còn lại kẹp giữ vị trí cần tác động đồng thời vê đi vê lại. - Day ấn các huyệt thận du, chí thất, uỷ trung, thừa sơn mỗi huyệt khoảng 2 phút. - Người bệnh xoa hai lòng bàn tay vào nhau cho nóng lên rồi áp vào hai bên thắt lưng trong khoảng 3 phút. Có thể kết hợp dùng muối rang nóng hoặc lá ngải cứu sao nóng với dấm chườm vào chỗ đau hằng ngày để tăng hiệu quả điều trị.

Vị trí huyệt Đại chùy: Huyệt nằm giữa đốt sống cổ 7 và đốt sống ngực 1.

 Trường cường: Chỗ lõm sau hậu môn và trước đầu xương cụt 0,3 tấc.

Thận du: Dưới mỏm gai đốt sống thắt lưng 2 sang ngang 1,5 tấc.

Chí thất: Từ huyệt thận du đo sang ngang 1,5 tấc. Ủy trung: Chỗ giữa nếp lằn khoeo chân.

Thừa sơn: Ở giữa đường nối huyệt ủy trung và gót chân, dưới huyệt ủy trung 8 tấc, ngay chỗ lõm giữa 2 khe cơ sinh đôi ngoài và trong.

Lưu ý:

- Khi đau cấp, người bệnh cần nằm nghỉ trên giường cứng (nằm ngửa, chân hơi co), tránh di chuyển hoặc thay đổi tư thế. Nếu đau nhiều cần dùng thuốc giảm đau.

- Không nên nằm ngủ ở nơi gió lạnh, ẩm thấp, không nên nằm đệm mềm, giường lò xo.

 - Lao động vừa sức, bảo đảm tư thế đúng khi đứng, ngồi, mang vác hay nhấc vật nặng. Khi nhấc vật nặng nên co đùi gấp gối nhưng lưng vẫn phải giữ thẳng. Tránh mọi chấn thương cho cột sống, tránh ngã dồn mông xuống đất. Nếu phải ngồi lâu, nên thường xuyên đứng lên và làm các động tác thể dục giữa giờ.

- Điều trị kịp thời các bệnh lý ở cột sống.

- Để phòng bệnh nên tập các bài tập tăng cường sự dẻo dai, khỏe mạnh của các khối cơ lưng cạnh cột sống, tăng sự mềm mại của cột sống. Người bị đau thắt lưng không nên tập các môn thể thao phải vận động quá mức như tennis, bóng chuyền, golf.

Lương y Đình Thuấn